Het samenspel van participatiewetten en -regelingen
Geschreven door Tim Hartog op 15-05-2018

De Participatiewet
De Participatiewet heeft in 2015 de Wet Werk en Bijstand (WWB) en diverse andere sociale wetten vervangen. Nobel streven van deze nieuwe wet: iedereen in staat te stellen als volwaardig burger mee te doen en bij te dragen aan de maatschappij. De gedachte achter de Participatiewet is 'uitgaan van de eigen kracht van mensen en ondersteuning bieden waar nodig'.

Alle mensen doen dan volwaardig mee aan de arbeidssamenleving. Dit betekent dat zij een betaalde baan hebben, zich kunnen voorzien in hun eigen levensonderhoud en / of op andere manieren maatschappelijk actief zijn. Deze doelen zijn geformuleerd voor alle gemeenten in Nederland en dienen te worden verwerkt in het beleid van deze gemeenten.

De doelstelling van de banenafspraak is het creëren van 125.000 nieuwe banen voor het einde van 2026. Het bedrijfsleven zal 100.000 banen moeten realiseren. De overheid zal de overige 25.000 banen creëren. Aangezien 2026 nog ver weg is zijn er jaarlijkse subdoelen geformuleerd. Dit betekent dat er op landelijk niveau wordt gekeken of de werkgevers van de sectoren markt en overheid de jaarlijkse doelstellingen hebben gehaald. Mocht dit niet lukken, dan treedt de Quotumwet in werking.

De Quotumwet
In deze regeling wordt benoemd dat iedere werkgever (met meer dan 25 werknemers) een vastgesteld percentage aan werknemers uit de doelgroep banenafspraak in dienst dient te hebben. Voor elke niet ingevulde baan zal er een boete van €5.000 opgelegd worden, in de vorm van een opslag op de basispremie WAO/WIA. In 2015 haalden beide sectoren de gestelde doelen. Uit cijfers van 2016 bleek echter dat overheidswerkgevers hun doelstelling niet hebben gehaald. Overheidswerkgevers worden sinds kort verplicht het voor hun geldende aantal banen voor de doelgroep in te vullen. Als zij hier niet in slagen, krijgen ze in 2020 boetes.

De Wet Sociale Werkvoorziening
Met de komst van de Participatiewet is de WSW afgesloten voor nieuwe instroom. Gemeenten moeten nieuwe mensen met een arbeidsbeperking echter wel opvangen. Ze moeten zoveel als mogelijk bij een reguliere werkgever aan de slag. Als ze echt niet kunnen werken zonder begeleiding, dan moeten de gemeenten zorgen voor zogenoemd 'beschut werk'.

Veel van die gemeenten namen vanuit dit oogpunt in 2014 al bijna geen nieuwe arbeidsbeperkten meer in dienst bij SW-bedrijven. Maar de beschutte werkplekken komen nog steeds moeizaam van de grond. De SER, het adviesorgaan van het kabinet, heeft eerder geadviseerd om de SW-bedrijven niet direct te sluiten. Want die zouden gemeenten kunnen helpen bij het opzetten van de beschutte werkplekken. Onduidelijkheid alom voor de SW-bedrijven en hun medewerkers....

Er wordt steeds meer duidelijk dat 'beschut werk' vooral binnen de muren van deze SW-bedrijven kan plaatsvinden. Een demissionaire staatssecretaris heeft onlangs gesteld dat de SW-bedrijven ook helemaal niet weg hoeven. Dat leidt in veel gevallen tot beschut werken binnen de Sociale Werkplaats, die zo niet meer genoemd mag worden. Mensen die hetzelfde werk doen maar met schralere arbeidsvoorwaarden. Het betreft dan het loon zelf, maar ook pensioenopbouw, reiskostenvergoedingen, verlofregeling, etcetera.

Loonkostensubsidie
Tot slot was er laatst ophef over de loonkostensubsidie die een paar jaar geleden is geïntroduceerd. Mensen met een arbeidsbeperking die niet zelfstandig het minimumloon kunnen verdienen, krijgen dit loon dan toch als ze gaan werken. Of zelfs meer als het cao-loon in die branche hoger ligt. De werkgever ontvangt vervolgens ter compensatie een subsidie van de gemeente.  Het grootste voordeel: “een volwaardige positie voor de werknemer op de arbeidsmarkt”. Er wordt evenveel als collega’s verdiend. Ook wordt pensioen opgebouwd en bestaat recht op werknemersverzekeringen.

Dit kabinet wil deze loonkostensubsidie afschaffen en loondispensatie invoeren. Bij loondispensatie - die ook de werkgever compenseert als hij een arbeidsbeperkte in dienst neemt - ontvangt de werknemer een klein deel salaris van de werkgever -waarover geen sociale premies wordt betaald - aangevuld met een deel uitkering van de gemeente. Pensioen en sociale rechten staan onder druk.

Een discussie over minimumloon laait op: met loondispensatie worden mensen met een beperking immers betaald voor hetgeen ze kunnen. Dat is altijd onder het minimumloon. De gemeente vult dat dan aan. Dat kan in de huidige wet- en regelgeving niet hoger dan bijstandsniveau (70 % van het minimumloon), want als je meer ontvangt, gaat automatisch de uitkering omlaag.

Grootste vraag is of met bovenstaand relaas de veelgenoemde 'volwaardigheid' niet verloren gaat. Kijkend naar het doel van de participatiewet is er sprake van armoedeval: niet alleen bij de individuen die worden geraakt ten aanzien van hun inkomen, maar mijn inziens vooral in de ethiek van de zorg-samenleving van één van de welvarendste landen in de wereld. En eigenlijk wisten we dit wel, maar in het doolhof van alle wetten...

(Geïnspireerd op De afbraak van de sociale werkplaats van Zembla).