Overheid digitaal 2017! waar staan we eigenlijk
Geschreven door William van Grieken op 09-02-2015

Het programma Operatie NUP is per 31 december 2014 gestopt. Op zich geen heel bijzonder nieuws. Deze beëindiging was immers al langer bekend. Misschien handig om toch nog even uw geheugen op te frissen. Operatie NUP heeft gemeenten ondersteund bij de uitvoering van de overheidsbrede implementatieagenda dienstverlening en e-overheid (i-NUP). Het ging daarbij concreet om de implementatie van ruim 20 NUP-bouwstenen en het nakomen van 19 resultaatafspraken. Deze bouwstenen vormen samen de technische basisinfrastructuur voor de e-overheid. Denk daarbij concreet aan de invoering van het stelsel van basisregistraties (o.a. NHR, BAG, BRT etc.) maar ook digitale diensten zoals mijn.overheid.nl, Antwoord voor bedrijven, Digi-d en Antwoord©.

Dit gezegd hebbende, schoten bij mij de volgende vragen te binnen. Wat is er de afgelopen jaren bereikt en welke openeindjes zijn er nog gelet op het ambitieuze plan ‘Overheid digitaal 2017’. Ofwel krijgt de overheid het daadwerkelijk voor elkaar dat burgers en bedrijven hun overheidszaken vanaf 2017 volledig digitaal kunnen regelen. 

Om maar meteen met de deur in huis te vallen. Ik ben vrij sceptisch, ondanks de stellige overtuiging dat digitale dienstverlening de toekomst is. Voordat u mij beticht van beroepsdeformatie. Ook als ‘doorsnee’ burger heb ik steeds meer de behoefte om allerlei zaken efficiënter en slimmer te regelen, dus ook met de overheid. 

Vanwaar de sceptisch dan? Op basis van eigen ervaringen en die van mijn  InnoviQ collega’s zie ik veel organisaties dagelijks worstelen. Dit beeld zie ik indirect bevestigd worden als ik kijk naar nieuwsgaring over het onderwerp in (vak)bladen en webmedia. Oneerbiedig gezegd, lees ik veel PR-achtig nieuws. Concrete succesverhalen achter de deur van een gemeente zijn m.i. schaars. En welke bouwstenen daadwerkelijk voor de volle 100% zijn gerealiseerd? Ik kan het u niet vertellen. Ik grijp deze blog dan ook aan om op zoek te gaan naar knelpunten en/of oorzaken die in mijn ogen ten grondslag liggen aan de trage ontwikkelingen op dit vlak.

1)   In Nederland is het polderen zo wat uitgevonden. We doen graag mee, lopen zelfs graag voorop, maar laten ons niet gek maken door zogenaamde ‘harde’ verplichtingen. Onze Zuiderburen worden in dit verband wel vaker aangehaald. In tegenstelling tot Vlaanderen kunnen in Nederland vernieuwing en modernisering van overheidsfunctioneren niet aan lagere overheden worden opgelegd. Bij grondwet is bepaald dat gemeenten en provincies volledige autonomie hebben over hun eigen huishouding. Het Rijk moet bij ons in veel gevallen met een zak geld rammelen om decentrale overheden te verleiden.

2)   Overheidsorganisaties begeven zich in een omgeving die steeds dynamischer wordt. Toch lopen veranderingen binnen overheidsorganisaties van nature traag. De overgang naar nieuwe voorzieningen vraagt om organisatorische aanpassingen en gaan veel verder dan techniek alleen. Een goed voorbeeld hierbij zijn de ontwikkelingen rondom zaakgericht / digitaal werken. Een zaakgerichte aanpak vraagt om ingrijpende organisatorische veranderingen in een gemeentekantoor. Die veranderingen moet je durven aan te gaan.

3)   De programma's, met onderliggende bouwstenen, afspraken en deadlines rolden over elkaar heen de afgelopen jaren. Dit maakt het speelveld er niet doorzichtiger op. Ondanks een eigen verleden als gecertificeerd EGEM-i en later ook KING adviseur merk ik dat mijn afstand tot de programma’s alleen maar is toegenomen (al kan dat ook aan mezelf liggen natuurlijk).

4)   Het aflopen van het programma is ook een simpele geldkwestie. Het geld is namelijk op. Informatie over een vervolgprogramma klinkt verre van tastbaar. Gesproken wordt over een overbruggingsprogramma GDI, die onder regie van de Nationaal Commissaris Digitale Overheid verder vorm krijgt. Een kwestie van afwachten dus….

5)   Realisatie van één e-overheid krijgt steeds meer het stempel van een ‘Haags feestje’ waarbij er een grote kloof bestaat tussen wat het Rijk bedenkt, decentrale overheden moeten doorvoeren en waar de klant uiteindelijk op zit te wachten. Meest gehoorde klacht van gemeenten waar wij actief zijn, is het gebrek aan concrete ondersteuning geweest. Het is vooral een evangelie dat wordt verkondigd om de ‘sense of urgency’ te blijven benadrukken.

Om deze blog toch positief af te sluiten. Jaar in jaar uit blijkt dat wij Europees gezien bij de beste landen horen als het gaat om e-dienstverlening. Best iets om trots op te mogen zijn. Bovendien heeft het NUP er zeker aan bijgedragen dat het vraagstuk bestuurlijke aandacht heeft gekregen binnen gemeenten. E-dienstverlening valt niet meer weg te denken. Het fundament dat NUP heeft neergelegd kan in die zin ook worden gezien als een springplank naar (nog) betere dienstverlening.

Ik blijf uiteindelijk toch met een nare nasmaak zitten. Gelet op alle ambities en doelstellingen had ik verwacht dat er meer bereikt zou zijn.